ایکس ری چیست ؟

ایکس ری چیست ؟  انواع دستگاه‌های ایکس ری چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟ به چه مواردی  در هنگام خرید باید دقت شود؟

سوال‌هایی به نظر ساده اما برای پاسخ به آن‌ها نیاز به دانش و تجربه مرتبط در این زمینه است .

البته در این مقاله سعی داریم به ساده ترین روش ممکن به این سوالات پاسخ دهیم.

وقتی حرف از ایکس ری (X-Ray) به میان می‌آید اولین چیزی که ذهن را به خود مشغول می‌کند دستگاه‌های بازرسی است که در اماکنی مانند فرودگاه استفاده می‌شود.

درست است که این ابزارهای کاربردی در پایانه‌های فرودگاهی ایکس ری هستند ولی خانواده ایکس ری‌ها از آنچه فکر می‌کنید بزرگتر هستند.

ابتدا برای درک بهتر مختصری به تکنولوژی اشعه ایکس خواهیم پرداخت، هرچه بهتر روش عملکرد دستگاه را بدانید در انتخاب بهتر توانمندتر خواهید شد.

سپس به انواع دستگاه‌های ایکس ری و کاربرد آن‌ها در زمینه‌های مختلف اشاره می‌کنیم.

به مواردی مانند اجزای تشکیل دهنده آن‌ها هم خواهیم پرداخت و اینکه باید به چه مواردی در هنکام انتخاب باید به چه نکاتی بیشتر توجه کنید.

تکنولوژی اشعه ایکس چیست ؟


پرتوهای ایکس بسیار قدرتمند هستند و می‌توانند از اکثر مواد عبور کنند.

برخی از پرتوها موفق به عبور نمی‌شوند یا تحت تاثیر نوع مواد در طول موج و شدت تابش دچار تغییر می‌شوند.

در دستگاه ایکس ری از هر نوعی که باشد پس از تاباندن اشعه به شی مورد نظر، کیفیت و شدت اشعه‌هایی که موفق به عبور شده‌اند را با استفاده از حسگرهای مخصوص اندازه گیری می‌کنند.

این حسگر‌ها دتکتور نام دارند و پس از دریافت پرتوهای ایکس، داده‌های اولیه را به نرم افزار منتقل خواهند کرد.

نرم افزار نیز با پردازش پیچیده خود با توجه به داده‌های دتکتورها، تصویری از محتویات شی مورد اسکن ترسیم می‌کند.

البته همیشه سوژه اسکن یک شی (مانند چمدان یا کیف دستی) نیست، گاهی ما از تکنولوژی ایکس برای عکس برداری از بدن استفاده می‌کنیم.

اسکن بدن گاهی با نیت مصارف پزشکی و در برخی از دستگاه‌ها جهت تشخیص مخاطرات امنیتی صورت می‌گیرد.

همچنین ما با استفاده از آنالیز پرتوهای ایکس می‌توانیم به ماهیت مواد تشکیل دهنده یک جسم هم پی‌ببریم.

دستگاه ایکس ری این کار را با استفاده از تشخیص عدد اتمی مواد انجام می‌دهد به طور مثال در ایکس ری چمدانی می‌توان یک اسلحه را از اسباب بازی پلاستیکی تشخیص داد.

البته آنچه گفته شد تمام قابلیت‌های این تکنولوژی نیست و در ادامه سعی داریم در خلال سرفصل‌های دیگر بیشتر به آن بپرداریم.

ایکس ری چمدانی


ایکس ری های چمدانی از دسته دستگاه‌هایی هستند که جهت پیشگیری و تشخیص مخاطرات امنیتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

البته این نام گذاری متعارف در بین مصرف‌کنندگان است که به دستگاه های بازرسی مرسولات اطلاق می‌شود.

ایکس ری های چمدانی (به بیانی دیگر ایکس ری فرودگاهی) جهت اسکن وسایل همراه افراد مانند کیف دستی یا چمدان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

هدف استفاده از این ایکس ری ها  تشخیص مواردی مانند سلاح سرد و گرم یا مواد مخدر و منفجره است.

پایانه‌های مسافربری مانند سالن پرواز فرودگاه یا ایستگاه قطار ، ورودی ادارت و سازمان‌ها از جمله اماکنی هستند که می‌توانند به این نوع ایکس ری تجهیز شوند.

دهانه ورودی تونل این دستگاه ها (که شی از آن عبور کرده و مورد اسکن قرار می‌گیرد) معمولا 60 سانتی متر عرض و 40 سانتی متر ارتفاع دارد که به آن 6040 می‌گویند.

البته دستگاه های 5030 (که 50 سانتی متر عرض دهانه تونل و 30 سانتی متر هم ارتفاع این دهانه است) هم در دسته ایکس ری های چمدانی قرار می‌گیرند.

دستگاه 5030 معمولا برای اسکن اشیا در اتاق امانات بانک‌ می‌تواند پیشنهاد خوبی باشد یا در اماکنی که می‌خواهند اشیای کوچک مانند کیف‌های دستی را بررسی کنند.

ایکس ری‌ های با دهانه بزرگتر مانند 100100 یا 180180 معمولا برای اسکن بار، پالت و مرسولات بزرگ مورد استفاده هستند.

در ایکس ری های فرودگاهی برای انتقال شی مورد نظر به درون تونل و شروع فرایند بازرسی از نوار نقاله استفاده می‌شود که به آن کانوایر نیز می‌گویند.

ایکس ری چیست

در ادامه این پایش (‌ایکس ری چیست‌؟‌) خواهید خواند …


  • ایکس ری بار
  • اجزای تشکیل دهنده ایکس یر بازری مرسولات
  • بهداشت پرتو در دستگاه ایکس ری
  • دیگر انواع ایکس ری
  • کاربرد تکنولوژی ایکس ری در تجهیزات پزشکی

همچنان با پایش همراه باشید …

ایکس ری بار


ایکس ری بار هم نام متعارفی است که به دستگاه‌هایی اطلاق می‌شود که برای اسکن مرسولات نسبتا حجیم مناسب هستند.

این دسته هم از جمله دستگاه های ایکس ری بازرسی مرسولات محصوب می‌شوند که معمولا داری دهانه وردی بزرگی هستند.

عرض و ارتفاع دهانه‌های ورودی آنها معمولا 100 سانتی متر در 100 و یا 180 در 180 سانتی متر می‌باشند.

البته امکان ارائه دستگاه‌های سفارشی با دهانه‌های بزرگ‌تر هم وجود دارد.

با کمک ایکس ری بار، مرسولاتی مانند بسته‌های بزرگ، پالت و دیگر اشیای حجیم را می‌توان مورد اسکن قرار داد.

کارگوهای فرودگاهی، باربری‌ها، پست و اماکنی از این دست از جمله استفاده کنندگان از این ابزارهای بازرسی هستند.

آنها از این دستگاه برای کشف مواردی مانند سلاح، مواد مخدر، مواد منفجره و دیگر مواد یا اشیای ممنوع استفاده می‌کنند.

در این دسته از ایکس ری ها برای حمل اشیا و انتقال آنها به درون تونل گاهی به جای نوار تقاله یا همان کانوایر از قلطک نیز استفاده می‌شود.

استفاده از قلطک استیل امکان اسکن اشیا با وزن بالا تا 5000 کیلوگرم را به اپراتور خواهد داد.

اجزای تشکیل دهنده ایکس ری بازرسی مرسولات


یک ایکس ری ویژه بازرسی مرسولات (چمدانی یا بار) برای انجام فرایند بازرسی و مشاهده محتویات درون بسته‌ها از اجزای زیر تشکیل شده است:

  • بدنه فلزی دستگاه
  • کانوایر و مکانیزم انتقال
  • تونل و پرده پوشاننده سربی
  • منبع پرتو اشعه ایکس
  • دتکتور ها (حسگرهای اشعه)
  • سیستم خنک کننده دستگاه
  • نرم افزار و تجهیزات جانبی

در ادامه به طور اختصار به این اجزا خواهیم پرداخت.

آگهی شما از اجرای دستگاه شما را در انتخابی بهتر کمک می‌کند، پس همچنان با ما همراه باشید …

اجزای تشکیل دهنده ایکس ری

بدنه فلزی


بدنه دستگاه ایکس ری فلزی است و معمولا وزن بالایی (از 400 تا 2000 کیلوگرم) دارد.

ابعاد بدنه بستگی به نوع دستگاه طراحی شده است و هرچه دستگاه دهانه بزرگتری داشته باشد بدنه هم حجیم‌تر می‌شود.

بدنه باید مستحکم باشد تا از تجهیزات گران قیمت دستگاه از جمله لامپ تولید کننده پرتو ایکس محافظت شود.

همچنین باید پارامترهای مربوط به بهداشت پرتو (که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم) در طراحی و ساخت آن در نظر گرفته شده باشد.

لازم است بدانید حمل و جابه جایی دستگاه ایکس ری کاری تخصصی است و باید توسط افرادی انجام شود که پیش‌تر تجربه این کار را داشته اند.

چرا که در صورت آسیب به دستگاه در هنگام حمل خطر افزایش میزان نشت پرتو ایکس و آلوده شدن افراد به آن افزایش می‌یابد.

کانوایر و مکانیزم انتقال


برای انتقال بسته به درون تونل دستگاه و آغاز فرایند بازرسی از نوار نقاله یا همان کانوایر استفاده می‌شود.

نوار نقاله (CONVEYOR) مقاومت بالایی در برابر فشار دارد تا هنگام قرار دادن بسته و تحمیل بار پاره نشود.

این نوار با استفاده از یک موتور الکتریکی قدرتمند و محورهای استیل به حرکت در می‌آید.

مهم است بدانید بهتر است کانوایر دستگاه شما امکان حرکت به داخل و بیرون را داشته باشد تا بتوان از دستگاه به صورت دو طرفه استفاده کرد.

در دستگاه‌های ویژه اسکن بار و برای بررسی بسته‌های سنگین به جای نوار نقاله از قلطک‌های استیل استفاده می‌شود.

تونل و پرده پوشاننده سربی


بسته‌ها برای اسکن شدن پس از حمل توسط کانوایر به تونل دستگاه وارد می‌شوند.

دهانه تونل متناسب با شی مورد اسکن طراحی شده معمولا از عرض و ارتفاع 50 در 30 سانتی متر شروع تا 180 در 180 سانتی متر ساخته می‌شوند.

هر چقدر بسته‌ای که می‌خواهیم محتوبات درون آن را مشاهده کنیم بزرگتر باشد باید از ایکس ری با دهانه حجیم‌تر استفاده کنیم.

یک لایه فلز سرب روی بدنه تونل کشیده شده یا به اسطلاح سرب اندود شده است.

این کار برای پیش‌گیری از نشت اشعه ایکس به خارج از تونل است.

چرا که اشعه ایکس می‌تواند سلامت افراد را به خطر بیندازد و فلز سرب برای این پرتو غیر قابل نفوذ است.

دهانه تونل هم با پرده‌های ویژه‌ای پوشانده شده که دورن پره‌های آن سرب قرار دارد.

پردها برای حفاظت افراد در برابر پرتوهای X بسیار پر اهمیت هستند و باید به صورت دوره‌ای مورد بررسی قرار بگیرند.

مهم است در هنگام استفاده به این نکته توجه شود که اسکن یک بسته باید پس از اتمام اسکن قبلی صورت گیرد.

چرا که ممکن است پرده درهنگام اسکن کنار برود و نشت اشعه افزایش یابد.

منبع پرتو اشعه ایکس


پرتوهای ایکسی که قرار است از بسته بگذرند و ماهیت مواد درون آن را (به کمک باقی تجهیزات و نرم افزار ) مشخص کند توسط چشمه یا همان منبع پرتو تولید می‌شوند.

توان منبع پرتو با توجه به دهانه و حجم تونل متفاوت بوده و معمولا از 120KV شروع می‌شود.

محل قرار گیری منبع معمولا در زیر نوار نقاله قرار داد، پرتوها از زیر به بسته تابیده و به دتکتورها می‌رسند.

در ایکس ری های بزرگتر که هدف اسکن بار است منبع را در قسمت فوقانی قرار می‌دهند تا از احتمال آسیب به آن کاسته شود.

در این حالت ما تصویری عمودی از محتویات درون مرسولات خواهیم داشت.

برخی از دستگاه‌های ایکس ری به 2 منبع مجهز هستند و 2 تصویر از زوایای متفاوت به اپراتور نمایش داده می‌شود.

معمولا در یک مانیتور تصویر عمودی و در مانیتور دیگر تصویری از پهلو بسته در دستگاه به نمایش در می‌آید.

مدل XDual100100 از جمله دستگاه‌های ایکس ری دارای 2 منبع پرتو هستند.

دتکتورهای دستگاه ایکس ری


دتکتورها حسگرهای ویژه پرتوهای ایکس هستند که شدت آنها را اندازه می‌گیرند.

آن‌ها درون تونل و در طرف مقابل منبع معمولا با آرایش L شکل تعبیه شده‌اند.

پس از عبور پرتوها از اشیا و مواد درون بسته‌ها، به دتکتورها می‌رسند تا کیفیت آن‌ها بررسی و داده به نرم افزار منتقل شود.

سیستم خنک کننده دستگاه ایکس ری


منبع پرتو و لامپ تولید کننده اشعه درون آن برای استمرار فعالیت باید خنک شوند.

برای خنک کردن این تجهیزات از روش‌های متفاوتی استفاده می‌شود که متعارف ترین آن‌ها سیستم خنک کننده روغنی است.

در این سیستم روغن توسط پمپ در لوله‌های رسانا به گردش در می‌آید و حرارت منبع و تجهیزات دیگر را به رادیاتور منتقل می‌شود.

بهتر این است که در بازدیدهای دوره‌ای سلامت سیستم خنک کننده مورد بررسی و تایید قرار بگیرد.

چرا که درصورت نقص در عملکرد سیستم خنک کننده آسیب جدی به تجهیزات دستگاه از جمله چشمه پرتو وارد می‌شود.

نرم افزار دستگاه ایکس ری


نرم افزار نقش کلیدی در عملکرد دستگاه دارد چرا که باید با استفاده از پردازش پیچیده خود ماهیت مواد درون بسته‌ها را شناسایی و به تصویر بکشد.

برای این کار باید داده‌های دریافتی از دتکتورها تجزیه و تحلیل و شکل ظاهری اشیا و عدد اتمی مواد تشخیص داده شود.

نرم افزار مواد را بر اساس عدد اتمیشان در 4 گروه قرار داده و هر کدام را با یک رنگ در مانیتور دستگاه نمایش می‌دهد.

رنگ آبی معرف فلزاتی مانند مس، سبز مواد آلی، نارنجی مواد معدنی و مشکی بیانگر موادی مانند سرب است که اشعه نمی‌تواند از آن عبور کند.

هر چقدر تصویری که در مانیتور به نمایش در می‌آید پر رنگ‌تر باشد بیانگر ضخامت و دنستیته یا همان فشردگی مواد است.

اپراتور می‌تواند با کمک نرم افزار تصویری رنگی از محتویات درون بسته را مشاهده کند و بر اساس رنگ و شکل ظاهری به ماهیت آن‌ها پی ببرد.

بهداشت پرتو در دستگاه‌های ایکس ری


توجه به اصول بهداشت پرتو در هنگام خرید و سپس در زمان استفاده با توجه به رابطه مستقیمی که با سلامت افراد دارد از اهمیت بالایی برخوردار است.

چرا که اشعه ایکس ممکن است به سلامت افراد آسیب جدی وارد کند.

مهم است بدانید باید در هنگام نسب دستگاه با ابزارهای خاصی دزیمتری شود تا میزان نشت اشعه اندازه گیری گردد.

همچنین باید آموزش‌های لازم در خصوص استفاده صحیح از ایکس ری توسط فروشنده انجام پذیرد.

یکی از مواردی که باید به آن نیز توجه شود رعایت فاصله زمانی بین اسکن بسته‌ها است.

پیش تر به مواردی درباره بهداشت پرتو اشاره کردیم که آن‌ها را هم نباید از قلم انداخت از جمله توجه به سلامت پرده‌های سربی.

و نیز بهتر است اپراتورها هم به صورت دوره‌ای تست شوند تا از نظر عدم آلودگی به پرتوهای ایکس اطمینان حاصل گردد.

دیگر انواع ایکس ری


تجهیزات بازرسی مرسولات به ایکس ری‌های چمدانی یا بار محدود نمی‌شود، در زیر لیستی از دیگر انواع این ابزار بازرسی آورده ایم:

  • ایکس ری‌های بازرسی خودرو و کانتینر
  • ایکس ری‌های ویژه صنایع
  • تجهیزات پزشکی ایکس ری

در ادامه به طور اجمالی این 3 مورد را نیز مورد بررسی قرار می‌دهیم.

ایکس ری خودرو و کانتینر


تجهیزات بازرسی خودرویی از جمله ابزارهایی هستند که استفاده از آن‌ها به سرعت روبه افزایش است.

اماکنی مانند مرزبانی یا گمرک از آن‌ها برای اسکن محتویات درون خودروهای سواری یا کانتینر‌های بار استفاده می‌کنند.

با کمک این دسته از دستگاه‌های ایکس ری می‌توان مواردی مانند سلاح، مواد مخدر و منفجره را شناسایی کرد.

همچنین با استفاده از آن‌ها می‌توان از قاچاق و تردد غیرمجاز انسان هم جلوگیری به عمل آورد.

این دستگاه‌ها در انواع مختلفی طراحی و ساخته می‌شوند که پرداختن بیشتر به آن را به فرصتی دیگر واگذار می‌کنیم.

برای آشنایی با انواع ایکس ری‌های کانتینری می‌توانید  صفحه تجهیزات بازرسی خودرو از مطالعه کنید.

ایکس ری صنعتی


ایکس ری صنعتی دسته‌ای از ابزارهای بازرسی است که عمدتا در فرایند تست، کنترل کیفیت (QC) و یا تشخیص ایراد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آنها می‌توانند قطعات معیوب در صنایع را تشخیص دهند، مواد غذایی آلوده را غربال کنند، اتصالات و نقاط جوش دارای منفظ را شناسایی کنند.

در ادامه تعدادی از این دستگاه‌های بازرسی صنعتی را برایتان نام می‌بریم:

  • ایکس ری صنایع غذایی
  • ایکس ری برد‌های الکتریکی
  • ایکس ری باتری لیتیومی
  • ایکس ری شمارنده
  • ایکس ری خطوط انتقال
  • ایکس ری قطعات صنعتی
  • ایکس ری میکروفوکوس

پرداختن به انواع ایکس ری‌های صنعتی را به فرصت دیگری واگذار می‌نماییم.

درصورت تمایل برای آشنایی بیشتر به صفحه بازرسی صنعتی مراجعه نمایید.

کاربرد تکنولوژی ایکس ری در تجهیزات پزشکی


و در پایان به کاربرد این پرتوهای قدرتمند در پزشکی می‌پردازیم.

پرتوهای ایکس بیش و پیش از هر چیزی در تجهیزات پزشکی بکار رفته اند.

از پرتو درمانی تا تصویر برداری در مراکز و بیمارستان‌ها، دستگاه‌های پرتوزا را می‌توان یافت.

امروزه تشخیص بسیاری از بیماری‌ها و یا مسدومیت‌ها بدون این تجهیزات تقریبا ناممکن است.

آن‌ها حتی در موارد پرکاربردتر مانند دندانپزکی هم به کمک پزشکان می‌آیند و در کوتاه کردن فرایند تشخیص موثر هستند.

بیماران مبتلا به کنسر زیادی با استفاده از پرتوهای ایکس درمان یا آلامشان التیمام یافته است.

در این باره می‌توان مطالب فراوانی ارائه نمود ولی به علت فاصله‌ای که با موضوع و رسالت فعالیت ما در آمان دارد به همین مقدار بسنده می‌نماییم.

امیدواریم مطالب ارائه شده جهت آشنایی شما با این تجهیزات و پاسخ به سوال ایکس ری چیست برایتان مفید واقع شده باشد.

گیت بازرسی بدنیپیشهاد پایش برای مطاله به شما :

 

پایش (پایگاه دانش AMAN SCAN) برای آگاهی بیشتر شما را به مطاله این دانشنامه دعوت می‌کند.

شما با مطالعه این مقاله با عملکرد این ابزار بازرسی (گیت بازرسی بدنی) بیش از پیش آشنا می‌شوید.

همچنین حدود قیمت و مکان‌‌هان‌های کاربردی گیت‌های فلزیاب را نیز در آن برایتان آورده‌ایم.

انتظار می‌رود با مطالعه  مقاله گیت بازرسی بدنی با این ابزاربازرسی و استفاده آنها جهت افزایش ضریب امنیت آشنایی پیدا کنید.

keyboard_arrow_up